Multimetreler; yeni milenyumun şerit metreleri olarak tanımlanmaktadır. Peki dijital multimetre (DMM) tam olarak nedir ve DMM ile neler yapabilirsiniz? Nasıl güvenli ölçümler yapabilirsiniz? Hangi özelliklere ihtiyaç duyarsınız? Ölçüm cihazınızdan en iyi şekilde yararlanmanın en kolay yolu nedir? Çalıştığınız ortam için en uygun ölçüm cihazı hangisidir? Bu ve diğer sorular bu uygulama notunda açıklanmıştır.
Teknoloji, dünyamızı hızlı bir şekilde değiştirmektedir. Elektrik ve elektronik devre şemaları her alana yayılmakta ve giderek küçülerek daha karmaşık bir hal almaktadır. İletişim sektörü cep telefonları ve çağrı cihazlarıyla dolmakta ve internet bağlantıları elektronik teknisyenleri üzerinde daha fazla baskıya neden olmaktadır. Bu karmaşık ekipmanların servis, onarım ve kurulum işlemleri için doğru bilgiler sunan tanı araçları gerekmektedir.
DMM'nin ne olduğunu açıklayarak başlayalım: DMM, basitçe elektrik ölçümleri yapmaya yarayan elektronik bir şerit metredir. Çok sayıda farklı özelliği bulunabilir ancak temel olarak DMM volt, ohm ve amper ölçümleri yapar.
Fluke DMM'ler bu uygulama notundaki örnekler için kullanılmaktadır. Diğer DMM'ler farklı çalışabilir ya da gösterilenlerden farklı özelliklere sahip olabilir. Ancak bu uygulama notunda çoğu DMM'ye ilişkin yaygın kullanımlar ve kullanım için ipuçları açıklanmaktadır.
DMM Seçimi
İşe uygun DMM seçimi sırasında teknik verilerin yanı sıra; özelliklere, işlevlere, ayrıca ölçüm cihazının tasarımının ve üretimde gösterilen özenin kattığı toplam değere bakmak gerekir.
Dayanıklılık, özellikle de zorlu koşullar altında bugün hiç olmadığı kadar önemlidir. Bir diğer önemli etmen de güvenliktir. Yeterli bileşen boşluğu, çift yalıtım ve giriş koruması, yaralanmaları önlemeye ve yanlış kullanım halinde ölçüm cihazının zarar görmesini engellemeye yardımcı olur.
En son ve en kapsamlı güvenlik standartlarına uygun olarak geliştirilmiş bir DMM seçin.Verimlilik de çok önemlidir. Günümüzde servis işlemi yapılan ekipmanlar hiç olmadığı kadar karmaşıktır. Doğru DMM işinizi daha hızlı, daha güvenli ve daha kolay hale getirir.
Bazı Temel Bilgiler
Çözünürlük, Basamaklar Ve Sayımlar
Çözünürlük bir ölçüm cihazının yapabileceği ölçümün hassasiyetini ifade eder. Bir ölçüm cihazının çözünürlüğünü bilerek, ölçülen sinyaldeki küçük bir değişikliği bile görüp göremeyeceğinizi saptayabilirsiniz. Örneğin DMM'nin çözünürlüğü 4 V aralığında 1 mV ise 1 V değeri okunduğunda 1 mV (1/1000 volt) değişiklik görülmesi muhtemeldir.
Milimetre ölçümü yapacaksanız bir santimetrelik aralıkları olan bir cetvel kullanmazsınız. Normal sıcaklığınız 98,6°F ise tam derece ölçümü yapan bir termometre pek kullanışlı olmaz. Derecenin onda biri çözünürlüğe sahip bir termometreye ihtiyaç duyarsınız.
Basamaklar ve sayımlar terimleri, ölçüm cihazının çözünürlüğünü açıklamak için kullanılır. DMM'ler, gösterdikleri sayım veya basamak adedine göre gruplandırılır. 3 1⁄2 basamaklı bir ölçüm cihazı, 0 - 9 arasında değişen üç tam basamağı ve yalnızca 1 gösteren ya da boş bırakılan bir "yarım" basamağı görüntüleyebilir. 3 1⁄2 basamaklı bir ölçüm cihazı, 1999 sayıma kadar çözünürlüğü görüntüleyecektir. 4 1⁄2 basamaklı bir ölçüm cihazı, 19.999 sayıma kadar çözünürlüğü görüntüleyebilir.
Ölçüm cihazının basamaklar yerine çözünürlük sayımları ile tanımlanması daha doğrudur. Günümüzün 3 1⁄2 basamaklı ölçüm cihazları 3200, 4000 veya 6000 sayıma kadar gelişmiş çözünürlüğe sahip olabilir.
Belirli ölçümler için 3200 sayımlı ölçüm cihazları daha iyi çözünürlük sunar. Örneğin, 1999 sayımlı bir ölçüm cihazı 200 volt veya daha fazlasını ölçerken bir voltun onda birine kadar ölçüm yapamayacaktır. Ancak 3200 sayımlı bir ölçüm cihazı 320 volta kadar bir voltun onda birini görüntüleyecektir. Bu, 320 voltu geçene kadar, daha pahalı olan 20.000 sayımlı bir ölçüm cihazıyla aynı çözünürlüğü sunar.
Doğruluk
Doğruluk belirli kullanım koşullarında meydana gelen, kabul edilebilir en büyük hatadır. Başka bir deyişle, ölçülen bir sinyalin DMM'de gözüken değerinin gerçek değere ne kadar yakın olduğunun göstergesidir. DMM'nin doğruluğu genelde okuma yüzdesi olarak ifade edilir. Yüzde bir okuma doğruluğu 100 volt okuma için gerçek gerilim değerinin 99 volt ve 101 volt arasında bir yerde olabileceğini ifade eder.
Teknik özellikler temel doğruluk özelliklerine bir dizi basamak eklenmiş olarak verilebilir. Bu, ekranın en sağındaki basamağın kaç sayım fark edebileceğini gösterir. Az önceki doğruluk örneği ± (%1 + 2) olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla, 100 voltluk bir gösterge değeri için gerçek gerilim 98,8 volt ile 101,2 volt arasında olacaktır.
Analog ölçüm cihazı teknik özellikleri, gösterilen değere göre değil tam ölçekteki hataya göre belirlenir. Bir analog ölçüm cihazı için tipik doğruluk, tam ölçeğin ± %2'si veya ± % 3'üdür. Tam ölçeğin onda birinde bu, okunan değerin yüzde 20'si veya yüzde 30'udur. Bir DMM için tipik temel doğruluk, okunan değerin ± (%0,7 + 1'i) ve ± (%0,1 + 1'i) veya daha iyisidir.
Ohm Yasası
Herhangi bir elektrik devresindeki gerilim, akım ve direnç, gerilimin akım çarpı direnç olduğunu söyleyen Ohm yasasına göre hesaplanabilir (bkz. sağda şekil 1). Formüldeki herhangi iki değer biliniyorsa üçüncü değer bulunabilir. DMM doğrudan ohm, amp veya volt ölçümü yapmak ve göstermek için Ohm yasasını kullanır. Aşağıdaki sayfalarda ihtiyaç duyduğunuz yanıtlara ulaşmak için DMM kullanmanın ne kadar kolay olduğunu göreceksiniz.
Dijital ve Analog Göstergeler
Yüksek doğruluk ve çözünürlük amacıyla dijital gösterge her bir ölçüm için üç ya da daha fazla basamak göstererek mükemmel ölçüm yapar.
Analog iğneli gösterge daha az doğrudur ve çözünürlüğü daha düşüktür; çünkü çizgiler arasındaki değerleri tahmin etmeniz gerekir.Tıpkı bir analog iğneli göstergede olduğu gibi değişiklikler ve eğilimler bir çubuk grafikte gösterilir ancak bu, daha sağlam ve hasara karşı daha dayanıklıdır.
DC ve AC Gerilim
Gerilimin Ölçülmesi
DMM'nin temel görevlerinden biri de gerilim ölçümüdür. Tipik bir dc gerilim kaynağı, aracınızda kullandığınız türden bir aküdür. AC gerilimi genellikle bir jeneratör tarafından üretilir. Evlerinizdeki duvar prizleri yaygın ac gerilim kaynaklarıdır. Bazı cihazlar ac'yi dc'ye dönüştürür. Örneğin TV, stereo, VCR ve bilgisayar gibi ac duvar prizine taktığınız elektronik ekipmanlar, ac gerilimi dc gerilime dönüştürmek için redresör adı verilen cihazları kullanmaktadır. Bu dc gerilimi, bu cihazlardaki elektronik devrelere güç sağlamaktadır. Bir devredeki sorunu giderirken genelde yapılan ilk iş yeterli besleme gerilimi olduğunu test etmektir. Gerilim yoksa veya çok yüksekse ya da çok düşükse daha fazla inceleme yapmadan önce gerilim sorunu düzeltilmelidir.
Ac gerilimlerle bağlantılı dalga formları sinüzodial (sinüs dalgaları) ya da sinüzodial olmayan (testere, kare, dalgalı vb.) dalga formlarıdır. Gerçek-rms DMM'ler bu gerilim dalga formlarının "rms" (ortalama karekök) değerini görüntülemektedir. Rms değeri, ac geriliminin efektif veya eşdeğer dc değeridir.
Çoğu DMM "ortalama yanıtlamalıdır"; ac gerilim sinyali saf sinüs dalgası ise doğru rms değerlerini verir. Ortalama yanıtlamalı ölçüm cihazları sinüzodial olmayan sinyalleri doğru bir şekilde ölçemezler. Sinüzodial olmayan sinyaller, DMM'nin belirtilen crest faktörüne kadar DMM'nin atanan "gerçek-rms" değeri kullanılarak doğru bir şekilde ölçülür. Crest faktörü sinyalin tepe değerinin rms değerine oranıdır. Bir saf sinüs dalgası için bu değer 1414'tür ancak örneğin bir redresör akım darbesi için genellikle çok daha yüksektir. Dolayısıyla, ortalama yanıtlamalı bir ölçüm cihazı genellikle gerçek rms değerinden çok daha düşük bir değer verecektir.
DMM'nin ac gerilimini ölçme özelliği sinyalin frekansı nedeniyle kısıtlanabilir. Çoğu DMM 50 Hz ila 500 Hz frekansları arasındaki ac gerilimlerini doğru bir şekilde ölçebilir ancak DMM'nin ac ölçüm bant genişliği yüzlerce kilohertz olabilir. Bu tür bir ölçüm cihazı daha karmaşık bir ac sinyali "gördüğünden" daha yüksek bir değer verebilir. Ac gerilimi ve ac akımı için DMM doğruluğu teknik özelliklerinde aralığın doğruluğu ile birlikte frekans aralığı belirtilmelidir.
Gerilim Ölçümleri Nasıl Yapılır?
1 İstenen şekilde V~ (ac) veya V (dc) seçimi yapın.
2.Siyah test probunu COM giriş jakına takın. Kırmızı test probunu V giriş jakına takın.
3.DMM'de yalnızca manuel aralık varsa girişe aşırı yükleme yapmamak için en yüksek aralığı seçin.
4.Probun uçlarını yük veya güç kaynağının karşısındaki devreye dokundurun (devreye paralel olacak şekilde).
5.Değere bakın ve ölçüm birimini not edin.
Not: Doğru polaritede (±) dc okumaları için kırmızı probu devrenin pozitif tarafına ve siyah probu negatif tarafına ya da devre topraklamasına dokundurun. Bağlantıları ters yaparsanız otomatik polariteli DMM'de negatif polariteyi belirten bir eksi işareti görüntülenir. Analog ölçüm cihazı ile ölçüm cihazına hasar verme riski vardır.
(Sağda şekil 2. Üç gerilim sinyali: dc, ac sinüs dalgası ve sinüzodial olmayan ac sinyali.)
(Altta şekil 3. Yüksek gerilim probları gibi aksesuarlar DMM'nin gerilim ölçüm aralığını genişletir.)
Not: 1/1000 V = 1 mV1000 V = 1 kV
Gerilimlerin 40 kV'ye kadar çıkabildiği yüksek gerilimli problar TV ve CRT onarımı için kullanılabilir (bkz. Şekil 3).
Dikkat: Bu problar, yüksek gerilimin yanı sıra yüksek enerji bulunan elektrikli alet uygulamaları için kullanıma yönelik değildir. Daha çok düşük enerjili uygulamalar için kullanıma yöneliktir.
Direnç, Süreklilik ve Diyotlar
Direnç
Direnç ohm (Ω) cinsinden ölçülür. Direnç değerleri kontak direnci için birkaç miliohm'dan (mΩ) yalıtıcılar için milyarlarca ohm'a kadar değişiklik gösterebilir. Çoğu DMM 0,1 Ω'a kadar ölçüm yaparken bazıları 300 MΩ'a (300.000.000 ohm) kadar ölçüm yapar. Sonsuz direnç (açık devre) Fluke ölçüm cihazı göstergesinde "OL" olarak gösterilir ve direncin ölçüm cihazının ölçebileceğinden daha yüksek olduğunu ifade eder.
Direnç ölçümü devre gücü kesiliyken yapılmalıdır, aksi takdirde ölçüm cihazı veya devre zarar görebilir. Bazı DMM'ler gerilimle kazara temas olmaması için ohm modunda korumaya sahiptir. Koruma seviyesi farklı DMM modellerine göre değişmektedir.
Doğru ve düşük dirençli ölçümler için test uçlarındaki direnç, ölçülen toplam dirençten çıkarılmalıdır. Tipik test ucu direnci 0,2 Ω ile 0,5 Ω arasındadır. Test uçlarındaki direnç 1 Ω'dan fazlaysa test uçları değiştirilmelidir.
DMM gerilim ölçümü için 0,6 V'den daha az dc test gerilimi sağlıyorsa diyotlar veya yarı iletken bağlantılar ile bir devredeki yalıtımlı dirençlerin değerlerini ölçebilir. Bu genellikle dirençleri lehimlerini sökmeden bir devre kartında test etme imkanı sağlar (bkz. Şekil 4).
Direnç Ölçümleri Nasıl Yapılır?
1. Devreye giden gücü kesin.
2. Direnci seçin (Ω).
3. Siyah test probunu COM giriş jakına takın. Kırmızı test probunu Ω giriş jakına takın.
4. Probun uçlarını bileşene veya direncini belirlemek istediğiniz devrenin bir bölümüne dokundurun.
5. Değere bakın ve ölçüm birimini (ohm (Ω), kilohm (kΩ) veya megohm (MΩ) not etmeyi unutmayın.
Not: 1000 Ω = 1 kΩ 1.000.000 Ω = 1 MΩ
6.Direnç ölçümleri yapmadan önce gücün kesili olduğundan emin olun.
Devamlılık
Devamlılık açık ve kapalı devreyi birbirinden ayıran hızlı bir uygun/uygun değil direnç testidir.
Devamlılık sesli ikazı olan bir DMM birçok devamlılık testini kolayca ve hızlıca yapmanızı sağlar. Ölçüm cihazı kapalı bir devre tespit ettiğinde bip sesiyle sizi uyarır; böylece test yaparken ölçüm cihazına bakmak zorunda kalmazsınız. Sesli ikazı tetiklemek için gereken direnç seviyesi DMM modeline göre farklılık gösterir.
Diyot Testi
Diyot, elektronik anahtar gibidir. Gerilim belirli bir seviyenin üzerindeyse (silikon diyot için genellikle 0,6 V civarında) açılabilir ve akımın bir yönde akmasına olanak sağlar.
Bir diyotun ya da transistör bağlantısının durumunu kontrol ederken analog VOM çok değişken değerler verebilir ve ayrıca 50 mA değerine kadar olan akımları bağlantıya yönlendirebilir (bkz. Tablo 1).
Bazı DMM'lerde diyot test modu bulunur. Bu mod, bir bağlantı boyunca gerçek gerilim düşüşünü ölçer ve görüntüler. Bir silikon bağlantıda ileri yönde uygulandığında 0,7 V'den az gerilim düşüşü ve ters yönde uygulandığında açık devre olmalıdır.
DC ve AC Akım
Akımın Ölçülmesi
Akım ölçümleri diğer DMM ölçümlerinden farklıdır. Yalnızca DMM ile yapılan akım ölçümleri ölçüm cihazının ölçülen devre ile birlikte seri bağlantıya yerleştirilmesini gerektirir. Bu, devrenin açılması ve DMM test uçları ile tamamlanması anlamına gelir. Bu şekilde tüm devre akımı DMM'nin devre şemasından geçer. DMM üzerindeki akımı ölçmenin dolaylı bir yöntemi bir akım probu kullanılarak uygulanabilir. Prob iletkenin etrafını sarar ve devrenin açılarak DMM'nin seri bağlantıya eklenmesi işlemlerini ortadan kaldırır.
Akım Ölçümleri Nasıl Yapılır?
1. Devreye giden gücü kesin.
2. Devreyi keserek veya devrenin lehimini sökerek ölçüm cihazı problarının yerleştirilebileceği yerler oluşturun.
3. İstenen şekilde A~ (ac) veya A (dc) seçimi yapın.
4. Siyah test probunu COM giriş jakına takın. Beklenen okuma değerine bağlı olarak kırmızı test probunu amp ya da miliamp giriş jakına takın.
5. Tüm akımın DMM'nin içinden geçmesi için prob uçlarını kesilen yerden devreye bağlayın (seri bağlantı).
6. Devre gücünü tekrar açın.
7. Değere bakın ve ölçüm birimini not edin.
Not: Test uçları dc ölçümü için ters çevrilirse göstergede "–" işareti görülecektir.
Giriş Koruması
Yaygın yapılan bir hata test uçlarını akım giriş jaklarına takılı bırakarak gerilim ölçümü yapmaya çalışmaktır. Bu, akım şöntü adı verilen, DMM içindeki düşük değerli bir direnç içinden kaynak gerilimi boyunca doğrudan kısa devrenin oluşmasına neden olur. DMM içinden yüksek akım geçer ve yeterli koruma sağlanmazsa hem DMM hem de devre aşırı hasar görebilir ve operatör de yaralanabilir. Yüksek endüstriyel gerilimli devrelerin bulunması halinde aşırı yüksek kaçak akımlar (240 V veya daha yüksek) oluşabilir. Bu nedenle DMM, ölçülmekte olan devre için yeterince yüksek kapasitede akım girişi sigorta korumasına sahip olmalıdır. Akım girişlerinde sigorta koruması bulunmayan ölçüm cihazları yüksek enerjili elektrik devrelerinde (>240V ac) kullanılmamalıdır. Sigorta kullanılmayan DMM'lerde yüksek enerjili kaçakları gidermek için yeterli kapasiteye sahip sigorta bulunmalıdır. Ölçüm cihazının sigortalarının gerilim aralığı ölçmeyi düşündüğünüz maksimum gerilimden yüksek olmalıdır. Örneğin ölçüm cihazı 480 V'lik bir akımdayken 20 A, 250 V sigorta, ölçüm cihazı içindeki kaçağı gideremeyebilir. 480 V'lik bir devredeki kaçağı gidermek için 20 A, 600 V sigorta gerekir.
Akım Probu Aksesuarları
Bazen DMM'nizin aralığını aşan bir akım ölçümü yapmanız gerekir ya da akımı ölçmek için devreyi açmanız mümkün olmaz. Yüksek oranda doğruluk gerektiren bu daha yüksek akımlı (tipik olarak 2 A'dan yüksek) uygulamalarda akım probu çok kullanışlıdır. Akım probu akımı taşıyan iletkenin etrafını sarar ve ölçülen değeri ölçüm cihazının ölçebileceği bir değere dönüştürür.
İki temel akım probu türü vardır: yalnızca ac akımını ölçmek için kullanılan akım transformatörleri ve ac veya dc akımlarını ölçmek için kullanılan Hall etki probları.
Bir akım transformatörünün çıkışı genellikle amp başına 1 miliamptır. 100 amp değeri, birçok DMM tarafından güvenli bir şekilde ölçülebilen 100 miliampa dönüştürülür. Prob uçları "mA" ve "COM" giriş jaklarına bağlanır ölçüm cihazı fonksiyon anahtarı da mA ac olarak ayarlanır.
Hall etki probunun çıkışı ac veya dc için amp başına 1 milivolttur. Örneğin 100 A ac 100 mV ac'ye dönüştürülür. Prob uçları "V" ve "COM" jaklarına bağlanır. Ac akımı ölçümü için V~ veya dc akımı ölçümü için V seçimini yaparak ölçüm cihazı fonksiyon anahtarını "V" veya "mV" ölçeğinde ayarlayın. Ölçüm cihazında ölçülen her amp için 1 milivolt gösterilir.
Güvenlik
Multimetre Güvenliği
Ölçümleri güvenli bir şekilde yapmak, kullanılacağı uygulamaya ve ortama uygun ölçüm cihazını seçmekle başlar. Doğru ölçüm cihazı seçildikten sonra iyi ölçüm prosedürlerine uygun bir şekilde kullanılmalıdır. Kullanmadan önce cihazın kullanım kılavuzunu, özellikle de UYARI ve DİKKAT bölümlerine odaklanarak dikkatlice okuyun.
Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) elektrik sistemleri üzerinde çalışmak için güvenlik standartları belirlemiştir. Ölçümün yapılacağı ortam için onaylı IEC kategorisine ve gerilim derecesine sahip bir ölçüm cihazı kullandığınızdan emin olun. 480 V elektrik paneli için gerilim ölçümü yapılacaksa Kategori III dereceli 600 V veya 1000 V bir ölçüm cihazı kullanılmalıdır. Bu, ölçüm cihazının giriş devre şemasının kullanıcıya zarar vermeden ortamda yaygın olarak bulunan gerilim geçici akımlarına dayanacak şekilde tasarlandığı anlamına gelir. Bu derecede ve ayrıca UL, CSA, VDE veya TÜV sertifikasına sahip bir ölçüm cihazının seçilmesi ölçüm cihazının hem IEC standartlarına uygun olarak tasarlandığı hem de bağımsız olarak test edildiği ve bu standartlara uyduğu anlamına gelir. (6. sayfadaki Bağımsız Test kenar çubuğuna bakın.)
DMM Arızasına Neden Olan Yaygın Durumlar:
1. Test uçları akım jaklarına takılıyken ac güç kaynağıyla temas
2. Direnç modundayken ac güç kaynağıyla temas
3. Yüksek gerilimli geçici akımlara maruz kalma
4. Maksimum giriş sınırlamalarını aşma (gerilim ve akım)
DMM Koruma Devresi Türleri:
1. Otomatik Kurtarmalı Koruma
Bazı ölçüm cihazlarında aşırı yük durumunu tespit eden ve durum ortadan kalkana kadar ölçüm cihazını koruyan bir devre şeması bulunur. Aşırı yük giderildikten sonra DMM otomatik olarak normal çalışmaya geri döner. Genellikle ohm fonksiyonunu gerilim aşırı yüklerinden korumak için kullanılır.
2. Otomatik Kurtarmasız Koruma
Bazı ölçüm cihazları aşırı yük durumunu tespit eder ve ölçüm cihazını korur ancak operatör ölçüm cihazı üzerinde sigorta değişikliği gibi bir işlem yapana kadar ölçüm cihazını kurtarmaz.
Dmm'de Şu Güvenlik Özelliklerinin Olup Olmadığına Bakın:
1. Sigortalı akım girişleri.
2. Yüksek enerji sigortalarının kullanımı (600 V veya daha fazla).
3. Direnç modunda yüksek gerilim koruması (500 V veya daha fazla).
4. Gerilim geçici akımlarına karşı koruma (6 kV veya daha fazla).
5. Parmak muhafazası ve örtülü terminalleri olan, güvenli tasarıma sahip test uçları.
6. Bağımsız güvenlik kuruluşu onayı/listelemesi (ör. UL veya CSA).
Tehlikeli Panellerden Uzak Durun
DMM'niz ayrıca tehlikeli durumlardan uzak durmanızı sağlayarak sizi koruyabilir. Kişisel bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve diğer kablosuz test araçlarıyla kablosuz iletişim kuran DMM'ler güç kapatılmış haldeyken elektrik panellerinin içine güvenli bir şekilde yerleştirilebilir. Panel kapatıldığında ve tekrar enerji verildiğinde ölçümler, içinden elektrik akımı geçen bir elektrik panelinin önüne geçmeye gerek kalmadan uzaktan yapılabilir, kaydedilebilir ve paylaşılabilir. Sorunları tespit etmek ve çözmek, artık hiç olmadığı kadar kolaydır.
Ölçüm Kategorileri
Elektrik güvenliği ile ilgili anlaşılması gereken önemli kavramlardan biri de ölçüm kategorisidir. Standartlarda genellikle CAT 0, CAT II vb. şeklinde kısaltılan 0 - IV arası kategoriler tanımlanmıştır.
Bir güç dağıtım sisteminin kategorilere bölünmesi, yıldırım düşmesi gibi tehlikeli bir yüksek enerjili geçici akımın sistem empedansı (ac direnci) boyunca ilerlerken yumuşatılması veya yavaşlatılmasına dayanır. Daha yüksek CAT numarası, daha yüksek gücün ve daha yüksek enerjili geçici akımların bulunduğu bir elektrik ortamını ifade eder. Dolayısıyla CAT III standardına göre tasarlanmış bir multimetre, CAT II standartlarına göre tasarlanmış bir multimetreye göre çok daha yüksek enerjili geçici akımlara karşı dirençlidir.
Bir kategori içinde daha yüksek bir gerilim derecesi daha yüksek bir geçici akıma dayanma derecesini belirtir. Örneğin CAT III 1000 V ölçüm cihazı, CAT III 600 V sınıfındaki ölçüm cihazına göre daha üstün korumaya sahiptir. Asıl yanlışlık CAT II 1000 V sınıfındaki ölçüm cihazının CAT III 600 V ölçüm cihazından daha üstün olduğu düşünülerek bu cihazın seçilmesiyle meydana gelir.
Ölçüm kategorisi
|
Kısaca
|
Örnekler |
CAT IV
|
Elektrik tesisatı bağlantısı ve açık alanda kullanılan her türlü ana şebeke iletkeninde üç faz
|
"Tesisat kaynağı" anlamına gelir, yani ana şebekeye düşük gerilim bağlantısının yapıldığı yeri ifade eder Elektrik sayaçları, primer aşırı akım koruma ekipmanı Dış giriş ve servis girişi, direkten binaya servis indirme, sayaç ile panel arasında çalışma Müstakil binaya havai hat, kuyu pompasına yeraltı hattı |
CAT I I I
|
Tek fazlı ticari aydınlatma dahil üç fazlı dağıtım
|
Şalter veya çok fazlı motor gibi sabit tesisatlarda bulunan ekipman Endüstriyel tesislerdeki bara ve besleyiciler Besleyiciler ve kısa branşman devreleri, dağıtım paneli cihazları Daha büyük binalarda aydınlatma sistemleri Servis girişine kısa bağlantılı cihaz prizleri |
CAT I I
|
Tek fazlı prize bağlı yükler
|
Cihaz, portatif araçlar ve diğer ev cihazları ve benzer yükler Priz ve uzun branşman devreleri – CAT III kaynağına 10 metreden (30 ft) daha uzak prizler – CAT IV kaynağına 20 metreden (60 ft) daha uzak prizler |
CAT 0
|
Elektronik
|
Korumalı elektronik ekipman Geçici aşırı gerilimlerin uygun bir seviyede sınırlı tutulması amacıyla ölçüm alınan (kaynak) devrelere bağlı ekipman Yüksek gerilim gibi yüksek sargı dirençli transformatörlerden kaynaklanan her türlü yüksek gerilim ve düşük enerji kaynağı |
Güvenlik Kontrol Listesi
- Ölçüm cihazının kullanılacağı ortama uygun güvenlik standartlarına sahip bir cihaz kullanın.
- Sigortalı akım girişlerine sahip olan bir ölçüm cihazı kullanın ve akım ölçümleri yapmadan önce sigortaları kontrol etmeyi unutmayın.
- Ölçüm yapmadan önce test uçlarında fiziksel hasar olup olmadığını kontrol edin.
- Ölçüm cihazını test uçlarının devamlılığını kontrol etmek için kullanın.
- Sadece örtülü konektörlere ve parmak muhafazasına sahip olan test uçlarını kullanın.
- Sadece girintili giriş jaklarına sahip olan ölçüm cihazlarını kullanın.
- Ölçümünüz için uygun işlevi ve aralığı seçin.
- Ölçüm cihazının çalışır durumda olduğundan emin olun.
- Tüm ekipman güvenliği prosedürlerini uygulayın.
- Her zaman önce "sıcak" (kırmızı) test ucunu çıkartın.
- Tek başınıza çalışmayın.
- Ohm işlevinde aşırı yük koruması olan bir ölçüm cihazı kullanın.
- Akım pensi olmadan akım ölçümü yaparken devreyi bağlamadan önce gücü kapatın.
- Yüksek akımın ve yüksek gerilimin olduğu durumlara dikkat edin ve yüksek gerilim probları ve yüksek akım pensleri gibi uygun ekipmanları kullanın.
Aksesuarlar ve Terimler Sözlüğü
DMM Aksesuarları
DMM'nin çok önemli gerekliliklerinden biri de çok çeşitli aksesuarlarla birlikte kullanılabilmesidir. DMM'nizin ölçün aralığını ve kullanışlılığını artırabilecek ve ölçüm görevlerini kolaylaştıracak çok sayıda aksesuar mevcuttur.
Yüksek gerilim probları ve akım probları, yüksek gerilimleri ve akımları DMM'nin güvenli bir şekilde ölçebileceği bir seviyeye indirir. Sıcaklık probları DMM'nizi pratik bir dijital termometreye dönüştürür. RF probları yüksek frekanslarda gerilim ölçmek için kullanılabilir.Ayrıca test uçları, test probları ve test klipsleri DMM'nizi devreye kolayca bağlamanıza yardımcı olur. Yumuşak ve sert taşıma çantaları DMM'nizi korur ve aksesuarlarınızı DMM ile birlikte saklayabilmenizi sağlar.
Terimler Sözlüğü
Akım Şöntü : DMM’de akım ölçmek için bulunan düşük değerli bir direnç. DMM akım şöntü boyunca gerilim düşüşünü ölçer ve Ohm yasasını kullanarak akımın değerini hesaplar.
Analog Ölçüm Cihazı : Ölçülen sinyalin değerini görüntülemek için iğne hareketini kullanan cihaz. Kullanıcı okunan değeri değerlendirmek için iğnenin ölçekteki konumunu kullanır.
Çözünürlük: Ölçümdeki küçük değişikliklerin görüntülenebilme derecesi.
DMM : dijital multimetre. Ölçülen sinyalin değerini göstermek için dijital gösterge kullanan cihaz. DMM’ler analog ölçüm cihazlarına göre çok daha fazla sağlamlık, çözünürlük ve doğruluğa sahiptir.
Doğruluk : Ölçüm cihazında gösterilen değerin ölçülen sinyalin gerçek değerine ne kadar yakın olduğunu gösterir. Okuma yüzdesi veya tam ölçeğin yüzdesi olarak ifade edilir.
Gerçek RMS DMM : Sinüzoidal ve sinüzoidal olmayan dalga formlarını doğru bir şekilde ölçebilen DMM.
Ortalama Yanıtlamalı DMM : Sinüzoidal dalga formlarını doğru bir şekilde ölçerken sinüzoidal olmayan dalga formlarını daha az doğrulukla ölçen DMM.
RMS : Ac dalga formunun dc eşdeğeri.
Sayım : DMM çözünürlüğünü tanımlamak için kullanılan bir sayı.
Sinüzodial Olmayan Dalga Formu : Dalga katarı, kare dalgalar, üçgen dalgalar, testere dalgalar ve dikenler gibi bozuk dalga formu.
Sinüzoidal Dalga Formu : Bozulma olmayan saf sinüs dalgası.
Uyarı : Seçilen aralığı veya işlevi tanımlayan sembol.
Diğer Özellikler : Aşağıdaki diğer özellikler ve işlevler DMM kullanımını kolaylaştırır.
• Uyarılar neyin ölçüldüğünü bir bakışta gösterir (volt, ohm vb.)
• Tek tuşla kullanım ölçüm işlevlerini seçmeyi kolaylaştırır.
• Aşırı yük koruması, ölçüm cihazının ve devrenin hasar görmesini engeller ve kullanıcıyı korur.
• Özel yüksek enerji sigortaları, akım ölçümleri ve aşırı yük sırasında kullanıcı ve ölçüm cihazı için ekstra koruma sağlar.
• Otomatik aralık ayarlama, uygun ölçüm aralığını otomatik olarak seçer. Manuel aralık ayarlama, tekrar eden ölçümlerde belirli bir aralığı kilitlemenizi sağlar.
• Otomatik polarite, negatif değerleri eksi işaretiyle gösterir; böylece test uçlarını ters bağlasanız bile ölçüm cihazına zarar vermezsiniz.
• Zayıf pil göstergesi.